HOME LANGKAN KATO

  • Minggu, 3 Oktober 2021

MAMPALAPANG KANDANG MUSANG, MAMPASAMPIK KANDANG AYAM

Carito
Carito

MAMPALAPANG KANDANG MUSANG,

MAMPASAMPIK KANDANG AYAM

Oleh: Eka Meigalia*

Jikok kito banyak tau papatah Minang, mako ado cukuik banyak papatah yang manyabuik kato ayam jo musang. Di antaronyo iolah papatah nan ka kito bahas kini ko, “mampalapang kandang musang, mampasampik kandang ayam”. Pado papatah tu ado juo disabuik ayam sarato musang.

Ayam ko adolah sajinih unggeh nan indak pandai tabang. Ayam ko dapek dipaliharo sarato dimasak untuak dimakan. Samantaro musuah dari ayam ko iolah musang. Bantuaknyo sarupo kuciang, tapi badannyo labiah gadang dari kuciang sarato punyo kaki nan pendek. Biasonyo musang ko pai mancari makan malam hari. Makanan musang ko salain buah-buahan, iolah ayam sahinggo urang nan mamaliharo ayam paliang ndak sanang jo musang ko.

Kini ko musang indak jadi binantang nan indak disanangi lai. Lah banyak pulo urang nan sanang mamaliharo musang karano kironyo dapek mandatangan untuang. Musang nan dimukasuik ko adolah musang luwak. Musang luwak ko dipaliharo jo diagiah makanan barupo bijo kopi. Bijo kopi nan ndak tacerna akan kalua jo kotorannyo. Bijo iko nan diolah untuak jadi kopi luwan nan haragonyo tamasuak maha. Tapi sacaro umum urang awak (Minang) masih bapandangan baso musang iolah binantang nan marusak sarato marugian.

Pado papatah tu salanjuiknyo ado kato kandang. Kandang iolah tampek nan singajo dibuek manusia untuak mamaliharo binantang. Dalam papatah tu disabuik kandang dibuek untuak musang sarato ayam. Kandang untuak musang dibuek lapang karano disabuik jo kato malapangan. Aratinyo kandang musang ko sangajo dibuek laweh sahinggo musang pueh manggarik sasuko atinyo. Samantaro kandang ayam dibuek sampik karano disabuik ko kato mampasampik. Balawanan jo kendang musang tadi, kandang ayam labia ketek sahinggo ayam tadi ndak pueh balega.

Sacaro tasurek papatah tu memang manyatoan kalau kandang musang dibuek labiah lapang, sadangkan kandang ayam labiah sampik. Ayam dek urang Minang iolah binatang nan mauntuangan jikok dipaliharo. Banyak manpaaiknyo karano salain dapek dijua, ayam juo dapek dimasak untuak dimakan surang. Samantaro musang biapun lah mulai banyak nan mamaliharo, urang Minang alun mancaliaknyo sabagai binatang nan mauntuangan. Musang masih sajo dianggap marugian karano suko mamakan buah nan ditanam di parak sarato mamakan ayam nan dipaliharo. Karanonyo pado papatah tu nampak ado nan tabaliak. Jikok ayam nan mauntuangan, harusnyo kandang ayam nan dipalaweh bukannyo dipasampik. Tapi di situ kendang ayam nan mauntuangan dipasampik sadangkan kandang musang nan marugian malah dipalaweh.

Mukasuik nan tasirek dari papatah tu iolah manunjuak ka urang nan suko marusak, babuek marugian urang lain. Utamonyo dalam mambuek aturan dalam nagari. Aturan nan dibuek marugian sarato mampasulik urang lain nan diupamoan jo malapangan kandang musang. Di siko juo diibaraikan kalau nan ndak mandatangan mampaik ka urang lain malah manjadi lapang sarato lapang jalannyo.

Jikok manyabuik pambuek aturan sarato kaputusan, mako iko tapeknyo manunjuak ka urang-urang nan diagiah amanah untuak mamimpin. Kalau dalam nagari ado pangulu nan tugehnyo mamimpin anak sarato kamanakannyo. Samantaro pado Lembaga-lembaga lain pemimpin ko ado nan disabuik ketua, gubenur, presiden, presiden direktur, sarato banyak lai sabutan lainnyo. Kasadonyo pamimpin-pamimpin tadi samo mamimpin urang-urang nan ado di bawahnyo.

 Manjadi pamimpin aratinyo inyo batangguangjawab ateh urang-urang tu. Manuruik patuiknyo, pamimpin ko harus mautamoan kepentingan urang banyak di ateh kepantingan pribadi inyo. Baitu juo dalam mautamoan kasalamatan dari anggotanyo, pamimpin harus mamparatian itu jan sampai anggotanyo nan rugi sadangkan urang lain mandapek sanang. Pado pengulu, tugehnyo iolah mamimpin, mamaliharo, sarato malinduangi kaumnyo. Mako ado ampek sipaik nan harus dipunyo dek pengulu supayo dapek manjadi pamimpinan nan elok untuak anak kamanakannyo. Adopun ampek sipaik nan harus dipunyo pengulu adolah bana, dapek dipicayo, cadiak, sarato manyampaian nan bana. Jo ampek sipaik tu, pengulu akan manjadi pamimpin nan mambela, manjago, manunjuakan jalan nan elok untuak anak kamanakannyo. Di situ pulo mangkonyo anak kamanakan dapek kambang sarato elok iduiknyo.

Babaliak dari itu, jikok pamimpin sarupo nan disabuik dek papatah di ateh, mako itu adolah pamimpin nan mambaok cilako. Pamimpin itu mambuek sansaro anggotanyo, tapi mambuek sanang urang lain dan urang lain itu juo sato marugian anggotanyo. Mako supayo pamimpin indak manjadi pamimpin nan mambaok cilako, ado limo hal nan dapek dikarajoan. Partamu, sanang mandanga. Di siko pamimpin harus nio mandanga apo pun pandapek atau kahandak dari anggotanyo. Jadi pamimpin indak hanyo nio mangecek sarato didanga sajo, tapi harus nio lo mandanga. Kaduo, utamoan kepentingan urang banyak di ateh kepentingan diri surang. Alah sapatuiknyo pamimpin ndak hanyo mamikian sanang dek inyo surang. Bia pun barek atau mambuek ndak sanang, pamimpin harus manampuah jalan itu asa itu adolah kepantingan elok untuak basamo. Katigo indak mautamoan untuang hanyo untuak urang-urang nan dakek. Kalau istilah lainnyo nepotisme, iolah ‘mautamoan sanak sudaro sajo, khususnyo untuak jabatan’. Karajo nan mode iko dapek marugian urang banyak dan hanyo mauntuangan pamimpin jo karik-kariknyo sajo. Kaampek, indak manjadian karajo basamo jadi karajo surang. Aratinyo jikok sukses mako itu jadi sukses surang, padohal sukses tadi iolah karajo basamo. Tapi jiko ndak sukses, tim nan disalahan samantaro awak indak sato salah. Kalimo, namuah mandanga saran sarato kritikan. Jikok ado nan maagiah saran, atau kadang juo kritikan nan manyakikan ati, itu tetap harus ditarimo. Dapek ditimbang dan dipikian jikok baiak. Dapek juo ditinggaan jikok indak elok tapi tatap harus namuah mandanga.

Jadi pamimpin itu tangguangjawabnyo ndak dunia sajo, tapi juo akhiraik. Mako jadi pamimpin andaknyo jan sampai manjadi pamimpin sarupo nan disabuik dek papatah tu, “malapangan kandang musang, mampasampik kandang ayam”. Pamimpin harus mautamoan kasalamatan sarato kepentingan basamo sarato jan sampai marugian urang banyak.

 *Dosen Sastra Minangkabau FIB Unand

 


Wartawan : Eka Meigalia
Editor : bahren

Tag :#Langkan #Kato

Baca Juga Informasi Terbaru MinangSatu di Google News

Ingin Mendapatkan Update Berita Terkini, Ayu Bergabung di Channel Minangsatu.com