HOME LANGKAN KATO

  • Sabtu, 30 Januari 2021

Datuak Marajo; Pinang Pulang Ka Tampuaknyo (2)

Mahyeldi Dt Marajo
Mahyeldi Dt Marajo

Datuak Marajo; Pinang Pulang ka Tampuaknyo (2)

Oleh TE Radjo Boedjang

 

Apo karajo gubernur dalam kaitan jo istilah "rajo" di alam Minangkabau sacaro kekinian?

Di lua tugeh salaku gubernur nan lah jaleh garih-garihnyo, ado pamahaman nan harus clear disapakati sacaro konteks keminangkabauan dalam kekinian. Supayo jaleh biliek ciek-ciek antaro pangulu jo rajo.

Sabalun itu, rancak dipajaleh dulu takaik jo "undang nan ampek". 

Hukum Adat di Minangkabau tahimpun pado undang nan ampek. Yakni, 1) Undang-undang Luhak dan Rantau, 2) Undang-undang Nagari, 3) Undang-undang dalam Nagari, 4) Undang-undang nan Duopuluah.

Undang Luhak jo Rantau dipituahkan jo: Luhak bapangulu, Rantau barajo, Bajalan samo indak tasundak, Malenggang samo indak tapampeh.

Undang-undang nagari baisi aturan dasar jo syarat-syarat badirinyo nagari. Yakni, dalam suku babuah paruik, basawah baladang, babalai bamusajik, balabuah batapian.

Sadangkan Undang-undang dalam nagari baisi tatanan sosial dalam nagari. Yakni, barek samo dipikul, ringan samo dijinjiang, saciok bak ayam, sadanciang bak basi, sakik basilau, mati bajanguak, salah batimbang, hutang babayie. 

Dan Undang-undang nan duopuluah baisi "salah nan salapan", "tuduah nan anam", dan "cemo nan anam".

Lalu, kok dicaliek Minangkabau kini--mayoritas dalam wilayah Sumbar--ado gubernur, bupati/walikota, camat, walinagari/lurah. Di dalam itu ado pulo "urang ampek jinih" dan "urang jinih nan ampek" nan manjadi pamimpin pulo di kaum/suku masiang-masiang. Adopun rajo dalam arti panguasa wilayah sarupo Rajo Pagaruyuang, kini perannyo lah diganti dek para kepala daerah atau wilayah (gubernur, bupati/walikota, camat, walinagari/lurah).

"Urang ampek jinih" adolah pangulu (pucuak pimpinan), manti, malin dan dubalang. Sadangkan "urang jinih nan ampek" adolah pemimpin agamo di nagari, tadiri dari imam, katik, bila, khadi.

Sasuai pulo jo iduik bapadok, ganggam bauntuak, maa nan karajo "urang ampek jinih", maa pulo karajo "urang jinih nan ampek", dan maa pulo nan karajo "rajo" dalam arati kepala daerah?

Sacaro komunal, pangulu jo jajarannyo maurus sako-pusako sarato penerapan undang-undang dalam nagari jo undang duopuluah. Di tingkek nagari, walinagari maurus penerapan undang-undang nagari, undang-undang dalam nagari jo undang duopuluah. 

Baitu sataruihnyo. Urusan umum untuak urang banyak, atau urusan pemerintahan (government) lah nan manjadi karajo "rajo"--gubernur, bupati/walikota dan sataruihnyo.  Jan sampai karajo pangulu dikakok dek "rajo", atau sabalieknyo.

Takaik jo itu, kini lah ado Perda 7/2018 tentang Nagari, nan lah mampacampua-aduak kan karajo pangulu jo karajo "rajo". Bahkan banyak pulo cupak buatan dikarang baru nan bisa tambah marusak adaik. Tantu iko paralu jadi prioritas untuak dikaji ulang.

Kok sakadar pilihan untuak jadi desa adat atau desa pemerintahan nan kadiatur, mako paralu perda jo limo pasal sajo paliang banyak. Salabiehnyo disarahan ka karajo pangulu di kaum surang-surang, dalam nagari basangkutan.

Tapi, di Perda 7/2018 lah mambuek cupak buatan pulo. Antaro lain adonyo istilah "dubalang nagari", "peradilan nagari", dll. Padohal, di Minangkabau balaku pituah "cabiek-cabiek bulu ayam, paruah manyalasaian". Karano itu, dubalang adonyo di suku/kaum. Kok ado pun peradilan; kok ado kamanakan nan sumbang atau salah, atau malangga adaik, mako salasai di kaum surang-surang!

Baa caronyo kok ado sangketo antar kaum? Di sinanlah pangulu kaduo kaum manimbang pakaro, sacaro bajanjang naiek, batanggo turun. Dalam hal iko bisa balaku Undang-undang nagari jo undang-undang dalam nagari. Dan walinagari bisa diagieh peran untuak basamo-samo pangulu manjalankan kaduo undang-undang itu.

Nah, untuak maatur harmonisasi tatanan adaik jo pemerintahan sarato aplikasi "undang nan ampek" itu paralu lakek tangan gubernur Sumbar. Paralu lakek tangan Datuak Marajo supayo pemerintahah jalan, adaik pun jalan. Sarupo duo rel kereta api, nan dak pernah saliang mamotong, tapi bajago jarak nan tapek.

Salain itu, ado pulo nan manyasak nan manunggu kakok tangan "rajo" alam Minangkabau, yakni pakaro RUU Masyarakat Hukum Adat (MHA) nan harus dibahas ulang. Banyak pasal-pasal nan bapotensi marusak tatanan adaik Minangkabau. Bahkan bisa mambuek Minangkabau ko punah.

Kok iyo pinang lai ka baliek ka tampuaknyo, tantu iyo ka bakeh baliau Datuak Marajo kito baharok. Kito tunggu lakek tangan "rajo" alam Minangkabau tu, sambie manunggu sidang-sidang di MK.


Wartawan : TE Radjo Boedjang
Editor : sc.astra

Tag :#PilkadaSumbar #Mahyeldi #DtMarajo

Baca Juga Informasi Terbaru MinangSatu di Google News

Ingin Mendapatkan Update Berita Terkini, Ayu Bergabung di Channel Minangsatu.com