HOME LANGKAN KATO

  • Jumat, 15 Oktober 2021

BALAGU

Carito
Carito

BALAGU

Cerpen Reno Wulan Sari*

 

“Usah balagu juo, oi, Nak. Urang sabalah baranak ketek. Beko disangko urang, awak ndak tantu jo urang. Kecek urang lo,  anak gadih Tek Ona balagu sapanjang hari. Urang sibuk sumbayang mangaji, inyo sibuk balagu marintang hati. Antah apo nan kau nyanyikan”.

“Usah badanga bana kecek urang, Mak. Kito ndak makan dari mereka”.

“Batuah, Nak oi, tapi kito basabalahan tingga jo orang lain.”

“Mak, sajak ketek dulu awak lai, amak buai jo lagu. Amak gendong, amak paguik, amak hoyak, sampai wak takalok. Itu se karajo amak supayo tapiciang mato wak capek. Manga kini ndak buliah balagu, Mak?”

“Lain pulo nan kau nyanyikan tu, Nak. Lagu kito babeda, Nak. Suaro amak indak salantang suaro kau. Kau banyanyi di baliak jendela. Kadang-kadang tadanga dek anak si Ruan di sabalah. Kadang-kadang, mancogok pulo anak bujang nan disabalah ciek lai.”

“Mangadu si Ruan ruponyo ka amak.”

“Kau mandanga musik sakancang antah. Kadang, pagi-pagi buto bagai. Anaknyo baru katakalok.”

“Kalau urang nan iduiknyo ndak baguno ko yo sado salah nak, Mak. Ndak ado nan elok. Di rumah wak tingga, dipakecekan dek urang. Indak ditolongnyo amaknyo manggaleh di pasa, kecek urang. Kalua wak pai bajalan, dipakecekan juo dek urang lain. Karajo indak, sakolah indak, laki indak lo dapek. Malala se karajonyo.”

Baitulah Ayala. Buah salek amak jo abak. Sanak saudara lah jauah tabang ka rantau urang. Katiko hari rayo sajo, mereka bisa batamu, indak pulo tiok tahun. Lai pernah tagarak hatinyo nak manumpang hiduik jo uda atau uninyo di rantau. Kalau pun jalan jo rasakinyo ndak salancar dunsanak nan lain, Ayala masih namuah untuk karajo apo sajo. Sadari dulu memang lah dikenal urang, Ayala anak yang panamuah. Dunsanak lain pun tahu, Ayala anak nan elok, indak banyak tingkah, kadang sangaik luruih tabuang. Kecek angkunyo dulu, orang nan sayang ka Ayala tiado kiro-kiro, katiko Ayala masih sakolah dasar, “Anak ko sanayan se hari dek nyo. Ndak ado hari nan lain lai. Sananglah hati kau, Ona, dapek anak gadih saruman iko. Inyo nan ka manjago kau sampai gaek. Beryukurlah, Ona, kau dapek kawan sampai hari tuo.” Dek talampau panuruik, katiko uda jo uninyo mangecekkan Ayala harus manjago amak di rumah, langkahnyo pun suruik untuk marantau. Kok raso sayang amak ka ditimbang, iyo talabiah bana lo ka inyo. Maklum sajolah, buah salek. Baru 2 tahun mancaliak bumi, Ayala lah ditinggakan dek abaknyo. Baru satahun masuak sakolah, lah ditinggakan pulo dek angku nan sayangnyo ndak tabilang. Ndak ado lai urang yang mamuji-mujinyo satiok hari. Ndak ado lai orang yang maagiahnyo pitih balanjo labiah, tiok pai sakolah. Ndak ado lai urang yang batanyo sampai ma surek pendek nan dihapalnyo. Amak lah sibuk pulo pai ka pasa tiok hari. Kadang ado juo Ayala manuruik ka sinan kalau pitih balanjonyo habih, indak basiso untuk pai mangaji ka musajik. Sambia mamintak pitih, kadang dapek juo bali kue pancuang satangah bungkuih. Samakin gadang, Ayala samakin jarang pai ka pasa. Ayala labiah acok bamain jo si Ruan. Kadang-kadang mereka baduo bamain di rumah Ayala, kadang-kdang di rumah Ruan. Mereka mangarajoan tugas sakolah basamo-samo. Ayala taruih manunjuakan palajaran ka Ruan. Ruan ko gadih elok nan kamek. Kameknyo wajah Ruan diakui banyak orang. Kamek Ruan tu memang anugrah bana dari Yang Maha Kuaso sebagai pambuka rasaki. Dek sabab itulah, capek pulo Ruan mandapek karajo jo jodohnyo. Samantaro Ayala sabaliaknyo.

Sajak baralek, Ayala lah jarang batamu jo Ruan, walaupun rumah basabalahan. Laki Ruan orang yang taat baagamo. Urang basakolah agamo di Pulau Jawa. Baitu salasai sakolah, laki ko baliak ka kampuang malanjuikan usaho keluarga. Sanang bana hati amak Ruan wakatu anaknyo manikah. Hilang sagalo cameh sabab anak lapeh ka urang tahu agamo, ka anak dari keluarga tapandang, punyo usaho pulo. Urang sabaliak kampuang tahu kalau laki Ruan sabana rajin sumbayang di musajik. Sajak baralek itu pun, Ruan lah jarang kalua rumah, jarang manarimo tamu, jarang nampak di acara-acara kampuang. Sabana panuruik si Ruan ka lakinyo. Kadang-kadang lai taranga tangih anak si Ruan dek Ayala, apolai katiko Ayala lah balagu ikuik musik nan didanganyo. Carito anak Ruan manangih ko lah disampaikan pulo dek amak Ayala ka anak bungsunyo sabanta hari ko.

“Indak Ruan nan mangadu ka amak do, Nak. Tek Mian, amaknyo Ruan. Tek Mian ibo cucunyo tasentak-sentak taruih. Buliah balagu, Nak oi, tapi jan bantuak orang baralek.”    

“Tek Mian lah cipeh juo sajak dulu, Mak”

“Ei, jago muluik kau mangcek. Urang gaek tu, Nak. Ndak elok taka itu.”

“Awak sajak ketek bamain jo si Ruan, Mak. Kok makan wak di rumah si Ruan, sakali luruih makan di sinan nyo, paralu bana nyo manyindia, ndak masak amak kau di rumah? Apo se karajo amak kau di rumah?”

“Ndak manyindia namonyo tu, Nak. Itu batanyo. Kok jaleh ndak ado samba di rumah, tantulah kau diagiah makan. Samo-samo dianggap anak kau tu jo si Ruan di matonyo.”

“Kok bamain wak ka rumahnyo sapulang mangaji, manyindia juo, ndak pulang-pulang amak kau dari pasa, ndak tantu ko lah baranak gadih, keceknyo dek amak.”

“Ndeh, Nak…”

“Indak sato amak bakurban, nyo tanyo juo ka awak. Satiok hari amak kau manggaleh, anak surang nan digadangan, nan lain alah banasib elok di rantau, baa ndak ado bakurban? Ka dibaok mati pitih tu?”

“Ndeh, Nak. Ndak elok taka itu, Nak. Kau anak elok, elok laku, ndak banyak parangai, dari ketek amak tahu itu. Ndak pernah amak maaja kau mengecek taka itu. Kok ndak elok urang ka awak, bia sajo. Tuhan Maha Kuaso, Nak.”

“Kok nan banasib buruk ko, apo pun yo tampak buruak, Mak.”

“Ndak ado nan mangecekan kau banasib buruak do, Nak.”

“Baa indak ka buruak, Mak? Karajo ndak dapek. Sakolah ndak bisa. Lai niek hati ka kuliah ka kota, sakaluarga malarang. Jo sia amak tingga kecek uda jo uni. Kau surang harapan kaminyo. Tu baagiah awak balanjo bilo takana. Iyo batuah awak ko harapan uda jo uni. Harapan jadi panunggu rumah supayo mereka bisa tabang jauah. Amak disuruah pindah indak lo nio. Tingga kito samo Ni Nilam, Mak, kecek wak. Ni Nilam lai namuah, wak bisa manjago tokonyo ciek. Amak sanang lo sarumah jo duo orang anak Amak. Amak lo nan indak nio. Ndak nagari den do, ndak tantu apo yang ka den karajoan di situ, kecek amak. Tu ka manga wak lai, Mak?”

Amak nan samulo ka mangecek banyak, tadiam. Diamnyo Amak, majadi kesempatan dek Ayala untuk taruih bakato, “Anak bungsu amak ko santiang, Mak. Lai juara juo sakali-sakli nyo di sakolah, Mak. Elok lakunyo. Rupo se nan kurang rancaknyo.”

“Sudah, Nak, sudah. Saba, Nak. Manyabuik, Nak.”

Makin Kareh suaro Ayala, ”Kok basakolahnyo di kota, Mak, ado juo kesempatannyo ka manjadi urang.”

“Lai tahu dek amak tu mah, Nak. Sudah, Nak…”

Kali ko, batambah tinggi suaro Ayala. Suaro nan bacampua jo tangih, tangih nan lah pacah indak tabanduang, bak parmato putuih talinyo, bak hujan di tangah paneh, “Utak awak ko kalau diasah taruih, tapakai di kota, Mak. Di siko, majadi pelayan toko se kalah wak, Mak. Urang mamasuakkan anaknyo karajo kama-kama. Mancarikan anaknyo jodoh. Baadok-adokan taruih. Si Ruan capek dapek karajo, Mak. Bialah ndak santiang. Urang cari nan tacilak kaniangnyo bantuak si Ruan, Mak. Si Ruan dek elok wajahnyo, elok lo nasibnyo. Sabanta karajo, dapek lo laki. Indak lamo manunggu, dapek lo anak. Tahu wak, Mak, amak ado juo maadokan awak ka kawan-kawan amak di pasa. Tapi anak-anaknyo ndak nio jo awak. Soal karajo, amak agiah wak nasihat taruih. Usaho yo, Nak, jan putuih asa, Nak. Kok pituah amak soal hiduik elok lah khatam dek awak, Mak. Lah awak pabuek tu mah mak. Bieh bana muncuang Tek Mian ka keluarga wak, saba juo awak mak. Awak dek bakawan arek jo anaknyo. Wak tahan-tahan juo hati ko. Kok ndak dek awak ajakan taruih pulang sakolah, maulang palajaran dari guru, payah si Ruan tu naiak kelas. Wak kecekan ka amak, amak suruah saba taruih. Awak juo nan salah di mato amak.”

“Sudahlah, Nak oi…”

Memang sudah. Sudah salasai lo Ayala basitagang. Sudah habih sagalo kato nan ka disabuik. Sudah habih sagalo saba nan batahun-tahun ditahan. Sudah habih sagalo sasak di dado Ayala.

Baitulah Ayala. Buah salek amak jo abak. Anak elok laku nan luruih tabuang, taisak manahan tangih. Sasak dado dek basaba lah lapeh, tapi sasak dado dek suaro nan tinggi masih tasiso. Sakatiko itu juo, babaliak nyo ka kamar. Nyo bukak jendela, nyo caliak langik alah galok. Nyo puta tipe nan diagiah udanyo katiko barayo ka kampuang. Nyo iduikkan lagu sakancang-kancangnyo sampai tangah malam. Samantaro itu, amak taduduak di ruang mungko. Katiko sasak di dado Ayala kalua sadonyo, pindahlah sasak tu ka dado amak. Anak kasayangan. Anak bungsu parintang hati. Anak gadih elok laku. Buah salek kasayangan angku. Ayala, anak gadih nan panuruik. Panuruik ka amak, panuruik ka uda jo uninyo. Anak gadih nan indak banyak pintak. Anak nan panamuah.

Amak masuak pulo ka kamarnyo. Lambek-lambek mambariangan badan. Tadanga dek amak lagu nan diputa dari kamar Ayala. Antah apo iramanyo, antah apo syairnyo, indak masuak ka kapalo amak, dek dado ko lah panuah sasak. Dipaso juo dek amak untuk bagolek, malalokkan badan, tapi sayang mato ndak namuah tapiciang. Pangana amak jauah malayang ka anak partamo, kaduo, katigo, sampai ka Ayala. Sampai pulo ka abak jo angku Ayala. Balinang aia mato amak malam tu. Makin sasak dado amak taraso. Samantaro Ayala taruih balagu. Antah ma yang kini manangih, antah amak, antah anak si Ruan. Sampai pagi.

Ayala tajago. Matohari alak tabik di baliak jendela. Ndak tadanga suaro dari dapua. Biasonyo, jam sagiko amak sadang mamasak di dapua untuk makanan yang kadibaok ka pasa jo makanan yang ka ditinggakan untuk Ayala. Ayala kalua dari kamarnyo. Indak ado nampak amak di dapua. Ayala pai ka kamar amak. Amak masih takalok, mamacik tasbih. Dijagokan juo dek Ayala mandeh kanduangnyo. Taraso manyasa alah mahariak amak tadi malam, mangecek sakalamak hati, maninggikan suaro. Dijagokan juo amakanyo dek Ayala. Taraso tangan amak mandingin tapi kaniangnyo paneh. Ayala maimbau, “Amak damam, Mak?” Amak indak manjawek tapi napas amak babunyi kancang. Taraso sasak katiko amak maelo-malapehnyo. Ayala tahu, ado nan ndak biaso dalam diri amak. Ayala bagageh kalua, ka maminta tolong ka urang. Nan tacaliak dek Ayala hanyo rumah si Ruan. Sabab tatangga nan lain indak baitu akrab jo Ayala. Ayala masuak ka paga Ruan. Bagageh mengetuk pintu maimbau Ruan. Kalualah laki Ruan katiko itu, “Tolong, Da, amak sakik. Tolong baok amak ka rumah sakik. Badan amak dingin.” Katiko Ayala bacarito, kalua juo Tek Mian dari kamarnyo. Bagageh mereka mancaliak amak. Laki Ruan pun manggendong amak masuak ka oto untuk dibaok ka rumah sakik. Pailah Ayala, amak, jo laki Ruan ka rumah sakik tadakek. Sakatiko itu, kalua pulo tatangga yang lain batanyo ka Tek Mian, “Dek a Tek Ona, Ni?”, Tek Mian manjawek, “Sakik. Mandingin badannyo. Tu dibaok ka rumah sakik dek Sutan.”

“Sakik dek apo, Ni? Patang sehat-sehat sajo di pasa.”

“Antah ko lah dek apo. Tapi samalam patang si Ayala maidukkan musik. Kancang bana. Samalaman. Mungkin takajuik Tek Ona ko. Sakancang tu musik ha. Cucu ambo sampai manangih. Ka ambo turuik si Ayala, hari lah malam. Untuang lai namuah lalok cucu ko baliak.”

“Balagu tangah malam?”

“Sapanjang hari, itu se karajanyo. Balagu.”

Mereka taruih mandanga carito Tek Mian. Kadang nada suaronyo tinggi, kadang marandah. Kadang mangecek menggebu-gebu, kadang tasasak juo angoknyo. Sungguah sumangaik Tek Mian bacarito. Lah banyak nan disabuiknyo, bantuak lah lamo bakasam ka si Ayala. Anak gadih nan indak karajo, indak sakolah, indak pulo balaki. Sabana babeda jo anaknyo. Tek Mian taruih bacarito. Nan lain maangguak-angguak. Pagi tu, lah sarupo balagu pulo Tek Mian. Yo, Tek Mian pulo nan balagu kini lai, tapi babeda syairnyo jo Ayala.  

 

Busan, 11 Oktober 2021 03.15 dini hari

*Dosen Sastra Indonesia FIB Unand saat ini menjadi pengajar Bahasa Indonesia di Busan Korea

 

  

 

 


Wartawan : RENO WULAN SARI
Editor : bahren

Tag :#Kato #Carito #Minangkabau

Baca Juga Informasi Terbaru MinangSatu di Google News

Ingin Mendapatkan Update Berita Terkini, Ayu Bergabung di Channel Minangsatu.com