AROK DIKUNYIANG KUAH KAMBEH, CANGKUAK TARUBUAK DITINGGAKAN

AROK DIKUNYIANG KUAH KAMBEH, CANGKUAK TARUBUAK DITINGGAKAN

Oleh: Eka Meigalia*

Ado nan dak tau jo kambeh sarato cangkuak tarubuak? Mungkin anak mudo kini iyo kurang tau. Tapi urang-urang tuo kito sangaik tau jo samba ko. Ndak tangguang lai lamaknyo jikok basobok jo nasi angek.

Pado kini ko kuah kambeh jo cangkuak tarubuak basobok pulo di dalam papatah Minang. Rancak bana untuak kito mamahami papatah ko sambia manjadi tau pulo jo duo samba nan lamak ko.

Kato nan mamulai papatah di ateh adolah kato arok. Arati dari kato arok adolah ‘nan dimohon, dimintak’. Salanjuiknyo kato kunyiang nan bahaso Indonesianyo samo jo kuning. Baru sasudah tu kuah kambeh. Kambeh ko adolah buah nan bantuaknyo lonjong samo jo mantimun, tapi kuliknyo indak licin bak mantimun. Warnanyo ijau, isinyo putiah ado bijo ketek-ketek. Nan rasonyo paik sahinggo ndak banyak pulo urang nan suko jo buah ko. Tapi manpaaik dari buah ko sangaik banyak karano kanduangan vitaminnyo juo sangaik banyak. Bahaso Indonesia buah ko adolah pare. Banyak dijadian urang ka samba. Ado nan dimakan mantah, digulai, atau ditumih sajo. Di papatah ko, kambeh dibuek gulai nan warna kuahnyo kunyiang sahinggo mancaliaknyo sajo lah basalero awak untuak mamakannyo.

Barikuiknyo ado pulo cangkuak tarubuak. Tarubuak ko adolah sajinih ikan nan iduik di aia lauik atau aia payau. Biasonyo urang awak suko makan tarubuak nan lah dikariangan. Karano dikariangan ko, baunnyo biaso agak kareh. Kalau dimasak biasonyo agak hancua. Apolai dibuek samba cangkuak. Cangkuak ko sajinih samba lado. Caro mamasaknyo hanyo mancampuan lado giliang, bawang merah, bawang putiah, tomat, daun bawang, daun kunyik, asam kandi, sarato garam jo aia tajin. Ado nan mamasaknyo ditambahan maco atau ikan asin sarupo tarubuak ko. Jadi sadonyo sakali masak.

Pado papatah di ateh disabuik baso arok dikunyiang kuah kambeh, cangkuak tarubuak ditinggakan. Baa dek sarupo itu? Kito cubo pulo caliak bantuak dari duo samba nan ado di papatah di ateh. Nan ciek kambeh nan dimasak jo kuah kuniang. Nan ciek lai cangkuak tarubuak. Kambeh jo kuah kuniang ko sangaik rancak bantuaknyo. Warna kambeh nan ijau di dalam kuah kuniang jaleh paduan nan sangaik maimbau salero. Sadangkan samba cangkuak ko warnanyo merah galok, ditambah tarubuak nan agak maitam sarato agak ancua. Jaleh dari bantuaknnyo indak maimbau salero. Alun dibaunnyo nan kurang lamak pulo. Sarupo itulah bandiangannyo.

Urang nan indak tau jo raso, alah jaleh labiah mamiliah kuah kambeh nan kunyiang rancak tu. Tapi nan tau raso, pasti mamiliah cangkuak tarubuak karano rasonyo nan lamak. Samantaro kambeh ko jaleh rasonyo paik nan paiknyo tu bacampua di kuah nan kuniang tadi.

Babaliak kito ka papatah di ateh, jaleh ado mukasuik nan sangaik dalam nan takanduang di situ. Rambang mato ka nan rancak, rambang salero ka nan lamak. Tapi salero partamu tibo karano pancaliakan. Apo nan rancak, itu nan katuju. Baitu umpamo nan disampaian pado papatah di ateh. Urang murah takicuah karano apo nan nampak rancak. Di baliak nan rancak, alun tantu elok atau lamak. Baitu pulo sabaliaknyo, apo nan tampak indak rancak, alun tantu pulo buruak atau indak lamak sarupo jo cangkuak tarubuak tadi. Mako banyak padoman iduik nan maarahan kito untuak ndak tapadayo dek pancaliakan. Dalam bahaso Inggirih ado pulo disabuik “don’t judge a book by its cover”. Usah dinilai baiak buruak buku karano bantuak mukonyo. Harus dibaco dulu mako tau buku tu rancak atau indak. Jadi saroman jo manilai kuah kambeh jo cangkuak tarubuak tadi.

Papatah di ateh manuntun awak supayo indak tagalincia mamiliah atau sanang jo ciek hal hanyo karano bantuaknyo. Dek harok nan rancak bantuaknyo, batinggaan nan buruak. Sadangkan nan buruak iko kironyo labiah elok dari pado nan rancak tadi. Mako jan sampai talongsong, jan sampai tapadayo. Paralu bana untuak mancari tau apo nan sabananyo di baliak bantuaknyo nan elok atau buruak tadi. Ado nan disabuik pulo dalam bahaso gaul anak mudo-mudo kini “tak kenal maka tak sayang”. Kenal ko samo sajo jo mancari tau labiah dalam. Apolai samanjak adonyo smartphone, social media. Banyak nan rancak-rancqk fotonyo. Tapadayo pulo kito karano rancak romannyo. Samantaro kito alun tau urang ko sabananyo bantuak apo, parangainyo sarupo apo. Jadi, pakailah papatah di ateh ka padoman iduik kito.

*Dosen Sastra Minangkabau Unand