MUNCUANG PANUAH DEK AIA, PARUIK KANYANG DEK BATU

MUNCUANG PANUAH DEK AIA, PARUIK KANYANG DEK BATU

Oleh: Eka Meigalia*

Dalam kajian ilimu psikologi, ado ciek panyabab panyakik nan indak disadari banyak urang. Panyababnyo tu adolah manahan ati atau manahan apo nan taraso. Panyakik nan tibo karano itu antaronyo panyakik jantuang, lamah saraf, sarato stroke. Panyakik-panyakik nan barek sajo kalo kato urang awak. Manahan ati jo parasaan ko banyak dipabuek dek urang antah sangajo atau juo indak singajo. Bahkan ado pulo urang nan suko manahan ati karano memang lah mode itu tibiaiknyo sajak ketek.

Urang panahan ati, panahan emosi, sarato panahan parasaan ko ado kaiknyo jo papatah nan kito bahas kini ko. “Muncuang Panuah dek Aia, Paruik Kanyang Dek Batu”, baitu bunyi papatahnyo. Pado papatah tu kato partamunyo adolah muncung nan aratinyo samo jo mulut dalam bahaso Indonesia. Muncuang ko iolah ‘tampek gigi, lidah, sarato tampek mamasuakan makanan’. Di muncuang iko pulo kaluanyo suaro sarato kato. Salanjuiknyo ado kato panuah nan baarati ‘alah barisi kasadonyo’. Jadi di siko nan alah barisi sampai ndak ado ruang lai karano panuah adolah muncuang. Panuahnyo disabuik pulo adolah karano aia iolah jo adonyo kato dek jo kato aia. Kato dek samo aratinyo jo ‘karena’ atau karano. Sadangkan aia samo jo air.

Barikuiknyo ado kato paruik jo kato kanyang. Paruik ko adolah bagian badan nan lataknyo di bawah dado. Di paruik pulo makanan nan alah dimakan dicerna. Mako kato nan mairiang kato paruik di papatah ko juo bakaik jo makan. Kato kanyang aratinyo samo jo ‘alah pueh makan; panuah paruik’. Jadi kalau paruik kanyang aratinyo paruik alah panuah barisi baiak dek makanan atau minuman. Tapi di papatah tu disabuik kalau ‘paruik kanyang dek batu’. Panuahnyo paruik tadi adolah karano batu.

Dari apo nan tasurek, papatah ko manjalehan baso muncuang panuah, tapi dek aia. Baitu pulo jo paruik, lai kanyang tapi dek karano batu. Muncuang jo paruik sabananyo adolah anggota tubuah manusia nan baguno untuak makan jo minum. Makanan jo minuman masuak malalui muncuang baru taruih ka paruik. Di paruik dicerna pulo sahingggo badan mandapek zat-zat nan dibutuahannyo. Muncuang salain untuak makan, juo baguno untuak mangecek, mangaluaan kato-kato. Jikok muncuang alah panuah, ndak bisa ditambah lai baiak dek makanan atau jo minuman. Baitu juo jikok ka mangecek, ndak ado kato nan kalua jikok muncuang sadang panuah, apolai panuahnyo dek aia pulo. Mako muncuang nan ado lidah sarato gigi indak dapek pulo digunoan karano aia indak paralu digigik atau diraso. Mako di siko dapek kito simpulan baso muncuang ndak bisa manga-manga, ndak ado arati, ndak ado guno biapun lai panuah.

Baitu pulo jo paruik nan panuah dek batu. Batu adolah barang nan indak bisa dipanga-pangaan lo dek paruik. Ka dicerna, batu ko kareh sarato indak ado pulo zat nan baguno untuak badan ado di dalamnyo. Sadangkan paruik ko taraso kanyang. Jadi di siko paruik lai barisi, tapi ndak pulo ado guno isinyo. Paruik juo ndak bisa manga-manga, ndak ado arati sarato gunonyo biapun kanyang.

Di baliak arati nan tasurek tu ado arati nan tasireknyo. Papatah ko manunjuak ka urang nan lai ado mukasuik tapi ndak tasampaian. Ado nan taraso, tapi ndak takecekan. Lai nan takana, tapi ndak tasabuik. Samo jo muncuang nan barisi panuah sarato paruik nan kanyang tadi. Nan muncuang ndak bisa maraso ndak bisa manggigik dan paruik ndak bisa pulo mancerna.

Urang nan dimukasuik dek papatah ko sabananyo samo jo nan disabuik di awal, iolah panahan ati atau urang nan suko manahan apo nan taraso. Urang nan suko manahan perasaan sarato emosi ko sarupo dijalehan di muko ado duo jinihnyo. Nan partamu urang nan sajak ketek tabiaso takuik sarato ndak bagak malawan atau manyampaian isi atinyo. Bisa jadi karano takuik jo urangtuonyo dan iko jadi kepribadiannyo sampai gadang. Apo-apo urang ko labiah mamiliah diam dan manahan apo pun nan taraso biapun sakik atau padiah. Nan kaduo urang nan tapaso diam karano tamakan budi. Karano ado tamakan budi ko kadang dapek pulo manjadian urang tu ndak dapek manyampaian apo nan bana, apo nan taraso, atau apo nan dipikia. Jadi tapasolah ditahan sajo biapun kadang sakik atau padiah pulo.

Apo pun panyababnyo manahan perasaan sarato emosi ko ado dampak buruaknyo. Pado artikel nan ado di portal https://www.alodokter.com dikatoan baso ado 4 bahayo karano biaso manahan perasaan atau emosi ko. Nan partamu bahayonyo dapek malamahan system kaba tubuah. Tubuah butuah system nan kaba untuak manahan babagai virus nan manyarang. Apolai di maso pandemi kini, kakabalan ko diparaluan bana supayo awak ndak sampai kanai virus covid-19. Kaduo bahayonyo dapek manjadi cameh nan balabiahan. Cameh jikok lah balabiahan dapek manjadi gangguan kacamehan (gangguan kecemasan). Pado akhianyo gangguan cameh ko dapek manjadi masalah pulo ka badan barupo sakik kapalo, mual, muntah, hinggo sasak angok. Katigo dapek mambuek urang depresi. Kalau lah disabuik depresi, akhianyo bisa baujuang jo kainginan untuak bunuah diri. Kaampek dapek manyababan panyakik barek sarupo stroke atau gagal jantuang.

Karano itulah makonyo awak dilarang balabiahan manahan emosi. Kalau emosi ko jikok dikaluaan dapek manyababan hal buruak sarupo maaniayo urang atau marusak barang, memang harus ditahan atau dikendalian. Tapi bukan lo harus ditahan sajadi-jadinyo karano badan surang nan akan jadi rusak. Intinyo, mangendalian diri tu paralu, tapi ijan sampai manutuik diri karano sajatinyo awak ko makhluk social.

*Dosen Sastra Minangkabau FIB Unand