HOME LANGKAN KATO

  • Sabtu, 31 Juli 2021

Tambo; Warih Nan Bajawek

Tambo (foto internet)
Tambo (foto internet)

Taambo; Warih Nan Bajawek

Oleh TE Radjo Boedjang

Taambo? Iyo, urang kini manyabuiknyo tambo. Ado tambo nan tatulih. Tapi banyak tambo tak tatulih, hanyo tasimpan di dalam hati!
Karano tak tatulih, mako banyak sejarahwan nan dak maakui tambo sabagai referensi jo rujukan dalam manulih sejarah. Padohal, sacaro warih nan bajawek, justru tambo itu lah nan paliang batue. Karano diwarihkan dari generasi ka generasi.
Oyo, supayo labieh jaleh, paralu dibahas istilah tambo ko daolu.
Ado nan baranggapan tambo tu adolah warih nan batulih. Mungkin ditulih di ateh kulik kayu, kulik binatang, atau ditulih di ateh batu. 
Nan mayakini tambo sabagai warih tatulih, karano punyo bukti-bukti. Banyak tambo usang nan bisa dicaliek kini. Bisa pulo dietong umue tambo tu jo teknologi fisika. Sarupo urang maetong umue fosil lah.
Ado pulo nan baranggapan tambo tu adolah warih nan baturunan sacaro lisan.
Alasannyo, tambo tu barasa dari kato "ta" jo kato "ambo". Kato "ta" di siko manunjuak-an panakanan makna. Makna kato "ta" adolah "iyo sabanae bana", "paliang bana" atau "sangaik bana". 
Sadangkan kato "ambo" adolah kato ganti urang nan "basatu dalam komunal". Mukasuiknyo, kato "ambo" tak mawakili duri surang doh. Tapi mawakili "diri surang dalam komunal/kalompok" tapi ciek adonyo (tungga).
Sungguahpun katigonyo adolah kato ganti urang partamo tunggal, kato ambo babeda jo kato sayo (saya, sahaya, hamba) atau deyen (den, denai). Katigo kato tu punyo makna babeda.
Sayo tu kato untuak manunjuak-an sasaorang jo tuannyo. Daolu, kok ado tuan mamanggie anak buahnyo mako si anak buah manjawek,"sayo tuan..."
Deyen, denai atau den, itu kato ganti urang partamo tunggal untuak manunjuak-an "milik mutlak" nan ego. Misalnyo "bini den", itu aratie dak ado basarikek urang lain doh! Mutlak si deyen tu nan punyo.
Kato ta-ambo, lalu jadi tambo dalam pangucapan, aratie "sasuatu nan sabanae takaik kasatuan diri dalam komunal, nan diwarihkan turun tamurun sacaro lisan atau caro lain, tapi idak tatulih doh". Bukan takaik diri surang!
Taambo dalam konteks iko takaik jo hal nan rasio (secret). Mako caro pawarisannyo sacaro lisan. Babisiek-an ka talingo.
Nah, apo-apo sajo nan "diwarihkan turun tamurun, nan sabanae bana" tu? Bisa sajo tantang riwayat soko, sako jo pusako. Atau bisa pulo tantang kaji spesifik nan dipunyoi dek komunal basangkutan, sajak daolu.
Lalu caro pawarisannyo bisa lisan. Bisa jo caro lain, misalnyo mimpi. Kok lisan tantu lah jaleh kato-kato nan diucapkan dari seseorang (mungkin mamak, mandeh, dll) ka seseorang nan lain (mungkin kamanakan, anak, dll) nan barado dalam komunal nan samo.
Komunal nan samo itu, di Minangkabau disabuik saparuik jo sapasukuan. Saparuik adolah urang nan sadarah. Sarayah sarande (saayah samande) atau patalian tali darah ka ateh. Sapasukuan adolah urang nan samo sukunyo, tapi lum tantu sadarah. 
Kok nan saparuik, pasti sasuku. Nan sasuku lum tantu saparuik. 
Adopun garih katurunan nan manjadi dasar untuak maetong saparuik jo sasuku itu adolah dari garih mande. Itu nan disabuik matrilineal. Bukan garih apak, patrilineal.
Kaduo pandapek tantang definisi tambo ko samo dipakai. Ado tambo nan tatulih. Ado nan tak tatulih. 
Sadangkan pakaro pawarisan tambo nan dak tatulih ko, bisa lisan lansuang, bisa pulo tibo di mimpi.
Hanyo sajo, dunia akademik tak manarimo pawarisan lisan sabagai sandaran utamo (referensi) untuak manulih sejarah. Walau balakangan, hal-hal nan basipek lisan ko mulai diakui jadi referensi pandukuang. 
Karano tambo cuma diakui jadi referensi pandukuang, mako kaabsahannyo kurang diakui. Tarutamo dek kalangan akademisi. 
Sahinggo tambo tingga tambo. Tak ditarimo jadi sejarah. Tak ado bukti, tak ado sejarah.
Apolai pawarisan nan tajadi sacaro mimpi, saratuih parsen urang akademik tak kan satuju. Padohal, pawarisan sacaro mimpi ko banyak juo tajadi.
Singkek curito, kito di Minangkabau maakui kabaradaan tambo. Malalui tambo, hal-hal substansi di komunal basangkutan dituruntamurunkan sajak daolu.
Bagi urang Minangkabau, tambo adolah warih nan bajawek. Diakui tak diakui, tambo Minangkabau adolah sejarah nan usali, tarutama di komunal nan samo.
Nah, adokah tambo dunsanak?


Wartawan : TE Radjo Boedjang
Editor : sc.astra

Tag :#Minangkabau #BahasaMinangkabau #EsayMinangkabau #Tambo

Baca Juga Informasi Terbaru MinangSatu di Google News

Ingin Mendapatkan Update Berita Terkini, Ayu Bergabung di Channel Minangsatu.com