HOME LANGKAN KATO

  • Sabtu, 13 Maret 2021

Carito Sagalo Tigo (1)

Tungku Tigo Sajarangan (foto: internet)
Tungku Tigo Sajarangan (foto: internet)

Carito Sagalo Tigo (1)

Oleh TE Radjo Boedjang

 

Ado kato-kato "tungku tigo sajarangan, tali tigo sapilin" nan manjalehan patalikulindanan pamangku adat, ulama dan cadiek pandai di Minangkabau. 

Sungguahpun hinggo kini banyak juo nan manyabuik "tungku tigo sajarangan, tali tigo sapilin" ko adolah "cupak buatan", karano justru nan labieh daolu disabuik dan nyato adonyo adolah "urang ampek jinih". Dan di dalam limbago "urang ampek jinih" tu lah ado unsur ulama jo cadiek pandai. Ulama dalam "ampek jinih" adolah malin. Cadiek pandai, itulah manti.

Namun, istilah "tungku tigo sajarangan, tali tigo sapilin" ko lai idak asiang pulo di talingo urang Minangkabau. Dak paduli istilah tu cupak buatan, nan jaleh kato-kato "tungku tigo sajarangan, tali tigo sapilin" samo populernyo jo "Adat Basandi Syarak, Syarak Basandi Kitabullah"--ABS SBK.

Apo lai, dipakiroan sajak awal orde baru istilah "tungku tigo sajarangan, tali tigo sapilin" tu manjadi pintu masuak bagi pemarintah untuk duduak samo randah-tagak samo tenggih jo kaum adat. Itu pulo lah yang dipakiroan manjadi jalan dibantuaknyo LKAAM, dan sasudah itu ado pulo KAN di tiok nagari. Kaduonyo ado ubuangan jo pemerintah nan diakui babaju cadiek pandai.

Tulisan iko idak untuak mampatantangkan duo hal itu. Sabek, nan jaleh kok bicaro "ampek jinih" aratie itu salingka kaum atau suku. Dan kok bicaro "tungku tigo sajarangan, tali tigo sapilin", itu aratie bicaro di tingkek nan labieh tenggih--nagari jo luak.

Idak itu sajo nan manjadi polemik. Pakaro "tungku tigo" jo "tigo tungku" pun acok dibahas. Maa nan batue? Tungku tigo, atau tigo tungku? Tali tigo, atau tigo tali?

Kok "tungku tigo sajarangan" aratie ado batu tigo buah nan disusun jadi tungku. Labieh langkok ditulih, "tungku nan tigo sajarangan". Di atehnyo bisa padek latak pariak, kuali atau balango.

Kok duo batu jadi tungku, tantu dak saimbang balango di atehnyo. Kok ciek batu, tantu dak bisa disabuik tungku, karano dak ado lubang untuak malatak an kayu api!

Kato-kato "tungku tigo sajarangan" penekanan makna subjek adolah "tungku". Bukan "tigo". Karano itu, kato "tigo tungku sajarangan", aratie ado sambilan batunyo. Tigo tungku sambilan batu. 

Kok "tali tigo sapilin", itu lah nan pas! Labieh langkok ditulih "tali nan tigo sapilin". Penekanan makna pado "tali". Subjek adolah "tali".

Labieh dalam dari itu--dari penekanan subjek tu--baa makna "tungku nan tigo sajarangan" jo "tali nan tigo sapilin" tu? Partamo, hanyo "tungku nan tigo sajarangan" nan ideal. Lah sapakek tigo unsur; niniek mamak, alim ulama jo cadiek pandai, mako balango, kuali atau pariuek akan tagok padek latak e. Sagalo nan ka dimasak di atehnyo, samparono masaknyo. 

Balango, kuali jo pariuak maknanyo adolah anak kamanakan. Masyarakat. Kok pemimpin--niniek mamak, alim ulama dan cadiek pandai--lai sakato dan mamainkan tugeh surang-surang, mako masyarakat pun jadi tapimpin sacaro sasungguahnyo.

Kaduo, baa pulo caritoe kalau "tungku" atau "tali" tu babegu, saliang dak basapoan, atau bahkan saliang rabuik takok surang-surang? Kok "tungku" atau "tali" lah idak samo gadang, mungkin karano ado nan maraso kagadang-gadangan, mako tantu teleang kadudukan balango!

Katigo, pasti ado jarak antaro tungku. Sasantiang-santiang mamilin, pasti ado ronggo di antaro tigo tali. Aratie, mustahie pado aka mamasoan tungku atau tali tu tapadu dan basatu padu, idak basisi dak baantaro!

Apo nan tajadi jikok batu nan tigo tu disusun dakek-dakek? Tantu dak ado ronggo untuak kayu api. Parcuma balango tatanggok di atehnyo, dak ka manggalagak santan di dalamnyo.

Itulah tigo pakaro satantangan filosofi tungku jo tali tu. 

Baa di nan kini? Kok dinisbahkan tungku jo tali tu sabagai niniek mamak, alim ulama jo pemerintah, apokah lai bajalan difilosofi nan tigo tu?

Ado kok pemerintah sato pulo mauruih sako pusako? Ado kok niniek mamak mauruih takok pemerintah? Ado kok pemerintah mauruih takok alim ulama, atau sabalieknyo?

Rabab sajo lah manyampaian!


Wartawan : TE Radjo Boedjang
Editor : sc.astra

Tag :#TungkuTigoSajarangan #Minangkabau #BahasaMinangkabau

Baca Juga Informasi Terbaru MinangSatu di Google News

Ingin Mendapatkan Update Berita Terkini, Ayu Bergabung di Channel Minangsatu.com